Afbeelding

Oerend Smart | Meer welzijn? Start met de boekhouding

Opinie

Zo, dát klinkt als een suf onderwerp. De boekhouding. Toch lijken steeds meer mensen het erover eens dat er ‘iets’ moet gebeuren aan de manier waarop we onze nationale welvaart berekenen: het bruto binnenlands product. De hoogste tijd om ons centrale meetinstrument eens tegen het licht te houden.

Sinds jaar en dag denken we: hoe hoger het bbp - oftewel: hoe meer we produceren en hoe meer diensten we leveren - des te beter gaat het met ons allemaal. Vanuit die overtuiging maken we beleid en sturen we op economische groei. Hoewel die gedachte zijn vruchten afwierp in de naoorlogse jaren ’50, werkt de formule momenteel vooral nog voor de happy few. Voor mensen met een laag of middeninkomen en onze planeet is de toverdrank inmiddels uitgewerkt.

Maar laten we beginnen bij ons woord ‘welvaart’. Dat interpreteren we als economische welvaart. Gek eigenlijk, want het woord stamt af van ‘welvaren’. Varen wij wel bij sec economische groei? Of zijn ook andere zaken van belang voor ons welvaren, of ons welzijn? Iedereen zal onmiddellijk erkennen dat liefde, het ervaren van betekenis, een fijne, veilige omgeving en gezondheid zeker zo waardevol zijn voor ons geluk.

Senator Robert Kennedy verwoordde het in 1968 al kernachtig: “Het bbp waardeert luchtvervuiling en reclame voor sigaretten en de ambulances die op de snelwegen verkeersslachtoffers weghalen. Het bbp omvat de vernietiging van de cederwouden. Het neemt toe met de productie van napalm en raketten. Het houdt geen rekening met de gezondheid van onze gezinnen, de kwaliteit van het onderwijs of het genoegen dat we aan spelen beleven. Het telt niet de schoonheid van onze poëzie of de kracht van onze huwelijken, noch de intelligentie van het publieke debat... het meet kortom alles, behalve dat wat het leven de moeite waard maakt.”

Dat het bbp tot zo’n smal begrip van welvaart heeft geleid is nogal ironisch. Zijn ontstaansgeschiedenis vertelt namelijk een heel ander verhaal. Een talentvolle Russische migrant kreeg in Amerika na de beurskrach de kans om een nieuw boekhoudsysteem te ontwerpen om nationaal beleid beter te kunnen meten. Een bloedige burgeroorlog ontvlucht, bedacht Kuznets een systeem dat uitsluitend de nationale uitgaven telde die het leven van mensen verbeterden. Uitgaven die niet bijdroegen aan het algemeen welzijn - zoals aan wapens en advertenties - moesten niet worden meegeteld.

Maar toen brak de oorlog uit. De aandacht voor welzijn verdween naar de achtergrond, het winnen van de oorlog kwam centraal te staan. En waarmee win je een oorlog? Met zoveel mogelijk artillerie. Roosevelt vroeg Kuznets om zijn brede welvaartsmonitor om te bouwen tot een boekhoudsysteem dat de productie van wapens centraal zou stellen.

Om kort te gaan: we zijn met onze boekhouding blijven steken in de Tweede Wereldoorlog. Laten we terugkeren naar de oorspronkelijke bedoeling van het bbp: ons welvaren in brede zin meten. Niet productie in enge zin zou centraal moeten staan - dat leidt immers tot uitputting van aarde, mens en dier - maar ook milieuschade en mensenrechten zouden moeten worden meegewogen. De tijd is rijp voor een maatschappelijk debat met onze boekhouder.

Sylvia Heijnen is oprichter van de Koppelkerk - vrijplaats voor kunst en cultuur in Bredevoort

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant