Laatste serie stolperstenen worden gelegd in Groenlo
Groenlo - Vrijdag 27 maart werd in Groenlo het leggen van zogenoemde stolperstenen afgesloten met het plaatsen van 16 stenen op 12 verschillende locaties. Met deze vierde en laatste serie kwam het totaal aantal in Groenlo gelegde stolperstenen op 67. Alle monumenten voor joodse en niet-joodse slachtoffers die door het nazi-regime werden afgevoerd en omkwamen.
's Morgens tussen half 9 en 9 uur verzamelen zich vele tientallen mensen in de raadszaal van het Groenlose stadhuis. Daaronder veel nabestaanden van de 16 mensen die later op de dag met een stolpersteen zullen worden herdacht.
Na een welkomstwoord van Henk Gerrits, van de Stichting Stolperstenen Groenlo, houdt Diane Blanken, voorzitter van die stichting, een persoonlijk verhaal. Ze vraagt zich af waarom iets van 70 jaar of langer geleden haar zo bezighoudt, terwijl via de media dagelijks de meest vreselijke berichten op ons afkomen. "Groenlo scoorde in de Tweede Wereldoorlog niet bijzonder op de schaal van wereldellende, als die al bestaat," vertelt ze. "Maar het is wel mijn oorlog, de oorlog van mijn ouders, schoonouders en grootouders. Het is het verhaal van de joodse bevolking van Groenlo, maar ook van andere slachtoffers." Ze benadrukt de relevantie, ook nu nog, van het leggen van herdenkingsstenen voor de slachtoffers van toen: "Wij zijn hier bijeen om het niet te vergeten, en omdat we iets kunnen veranderen."
Daarna neemt burgemeester Annette Bronsvoort het woord. Samen met de wethouders Hoijtink en Hoenderboom vertegenwoordigt zij de gemeente Oost Gelre op deze bijzondere dag. De burgemeester vertelt dat ze erg onder de indruk is geraakt van het boek 'Bezetting en verzet', geschreven door Lichtenvoordenaar Henny Bennink. "Mede hierdoor ben ik nog beter gaan beseffen wat de boodschap van de Stichting Stolperstenen Groenlo behelst. Hoe belangrijk het is de afgevoerde mensen - in dit geval uit Groenlo - in herinnering te houden. De joden, de Sinti, de Roma, de verzetsmensen en de onderduikers, zoals de Arbeidseinsatz-weigeraars." Ze vindt de stenen een mooie vorm: "Je struikelt er als het ware over, en je moet buigen om te lezen wie en wat erop staat."
Rob Heijmans spreekt namens de joodse nabestaanden. Hij heeft de oorlog als (jonge) puber meegemaakt in Groenlo en in Enschede en raakt nog steeds geëmotioneerd als hij erover vertelt: "Ik dacht: mijn oma zullen ze wel met rust laten, wat moeten ze nu met zo'n oude vrouw. Maar ook zij werd opgepakt, afgevoerd en vermoord." Het doet hem veel dat deze vrijdag ook een aantal familieleden van hem met een stolpersteen worden geëerd. "Die familie bestaat deels uit Heijmans met eij, en deels met Heimans met ei. Een van mijn voorouders kreeg 12 kinderen, hij gaf er 6 aan met eij en 6 met ei." De heer Heijmans spreekt zijn grote dank uit voor de inspanningen van de Stichting Stolperstenen en sluit af met het uitspreken van een joods gebed.
Rond half 10 vertrekt de groep naar de locatie van de eerste twee stolperstenen van die dag, in de Schoolstraat. Er wordt een in memoriam uitgesproken door een nabestaande: "Na de eerste steen in de muur van hun huis, krijgen Henri en Johanna nu al die jaren later twee stenen voor hun huis."
Daarna worden stenen gelegd in de Lievelderstraat, Rabeldersteeg, Kloostersteeg, Kerkstraat, Beltrumsestraat, Notenboomstraat, Stationslaan, Marhulzenweg en Groeneweg.
Na afloop van de route wordt in de Stadsboerderij de expositie geopend over Groenlo in de Tweede Wereldoorlog en Stolperstenen. Ook wordt de website van de Stichting Stolperstenen Groenlo gepresenteerd.
Het is de afsluiting van een voor velen emotionele dag en de afsluiting van het project stolperstenen in Groenlo. Maar zeker niet de afsluiting van de herinnering aan een van de meest onvoorstelbare en gruwelijke gebeurtenissen uit de - nog recente - geschiedenis.
Je moet buigen om te lezen wie op de steen staat
