Jan Wilm Tolkamp met solo-cd weer energiek na ziekte van Lyme
'Een jaar lang kon ik helemaal niks, ook geen gitaar spelen, maar nu ga ik er weer voor'
Door Henri Walterbos
AALTEN/ACHTERHOEK - Na het slotakkoord van Normaal, december 2015, stond gitarist Jan Wilm Tolkamp ineens zelf volop in de schijnwerpers met zijn compositie en uitvoering van 'Toevallig', als min of meer toevallig uitvloeisel van het afscheidsconcert. "Na de tv-uitzending van het concert een paar weken later was er ineens veel vraag naar het nummer en heb ik het opnieuw opgenomen. In zowel de live-versie als de studioversie heb ik het op cassettesingle uitgebracht. Toen werd mij gevraagd of ik het ook op vinyl uit wilde brengen. Twee keer over hetzelfde vond ik een beetje flauw en heb ik 'Ik mot nix' geschreven als B-kant. Toen kwam de ziekte van Lyme ertussen en ging het allemaal niet meer door. Een jaar lang kon ik helemaal niks, ook geen gitaar spelen, maar nu ga ik er weer voor", klinkt een weer energieke Jan Wilm. Afgelopen week lanceerde hij uit het niets zijn eerste solo-cd: 'Vrijheid van denken en doen.' Aanleiding is zijn theatertour als muzikaal begeleider van Arjan Erkel, die zijn verhaal deed na zijn gijzeling als medewerker van Artsen zonder Grenzen in Dagestan, tussen augustus 2002 en april 2004. "Tijdens de gijzeling had Arjan een aantal liedjes in zijn hoofd die hem er doorheen sleepten. Liedjes die hij bleef zingen, waaronder 'Oerend Hard'. Na zijn thuiskomst draaide hij het nummer weer, ging hij helemaal uit zijn plaat en kreeg toen pas echt het gevoel 'nu ben ik eindelijk vrij.' Dat kwam ook omdat hij na zijn landing in Nederland nog steeds niet echt vrij was. Hij werd eerst uitgebreid onderzocht of hij bijvoorbeeld niet doorgedraaid was, werd onthaald door de burgemeester. Allemaal goed bedoeld, maar hij was dus eigenlijk nog steeds niet vrij. Dat duurde drie dagen. Dat komt ook in de voorstelling voorbij."
Theatertour
Nadat Jan Wilm Arjan, met en zonder Bennie Jolink, begeleid had tijdens lezingen op de Zwarte Cross, bleef het contact en vroeg Arjan hem mee te gaan het theater in. "Dat vond ik te gek. Ook qua tijd kwam me dat goed uit." Een serie van 34 theatershows volgden. "In de show speelde ik 'Toevallig' van mijzelf. Dat is helemaal in het theaterstuk verweven. Ik speelde verder stukjes van onder andere Johny Cash. Na afloop waren de mensen enthousiast en werd me gevraagd of ik die nummers op cd had. Had ik niet, maar ik vond niet dat ik nummers van Johnny Cash of zo op moest gaan nemen. Dat vind ik niet creatief genoeg." Gedurende de toer leerde Jan Wilm Arjan beter kennen, maar ook zijn verhaal. "Op een gegeven moment ging ik ook de andere kant van zijn verhaal benaderen, tenminste zo zag ik dat dan. Zoals hij letterlijk onder de grond gevangen zat, zo kun je ook gevangen zitten in je dagelijkse leven, dat je ook even niet weet hoe het allemaal verder moet." Het inspireerde hem tot een dialecttekst op het nummer 'San Quentin' van Johnny Cash. In het dialect. Uiteindelijke werd hij zodanig productief dat hij helemaal in zijn eentje elf nummers opnam. Arjan was niet op de hoogte van zijn activiteiten in zijn eigen studio, thuis in Aalten. "Ik ben niet meer zo van dat ik zeg 'dan en dan' komt er een cd uit. Als het zover is, dan zien mensen het vanzelf wel, want voor hetzelfde geld wordt het veel later", zoals Jan Wilm zelf aan den lijve ervoer toen hij de diagnose 'Lyme' kreeg en hij zijn muzikale pad al helemaal uitgestippeld had. Arjan kreeg een proefdruk van de cd, voelde zich vereerd vond het geweldig.
Zichzelf verloochenen
De nummers op zijn cd zijn - op 'Toeval' na, een aanpassing van zijn eigen 'Toevallig' op de situatie van Arjan - allen bewerkingen van bestaande nummers, met een geheel eigen tekst. "De teksten hebben niets met het origineel te maken." Zo werd 'Never going back again' van Fleetwood Mac het fraaie 'Verloochen owzelf'. "Arjan kon tijdens zijn gevangenschap nooit helemaal vrijuit praten. Als hem bijvoorbeeld gevraagd werd of hij homo's kende, moest hij dat voor zijn eigen veiligheid ontkennen. Hij was voortdurend bezig zichzelf te verloochenen. Vandaar dit nummer. Met eigen teksten is het ook nog een beetje iets eigens."
Overlijden moeder
Tijdens de tour en zijn herstel kreeg Jan Wilm een nieuwe tegenslag te verwerken met het overlijden van zijn moeder. Op de cd draagt hij als eerbetoon het nummer 'Memento Mori' aan haar op, een bewerking van 'If tomorrow never comes' van Garth Brooks. Het is de single en het openingsnummer van het album 'Vrijheid van denken en doen.' " 'Memento Mori' is Latijn voor 'bedenk dat je sterfelijk bent.' Vroeger hadden de Romeinen dit achter op hun strijdwagens staan. Later is dat een beetje verbloemd en nu wordt Carpe Diem veel gezegd." De nummers op de cd kregen alle bijzondere titels en zeggen op het eerste oog helemaal niets. "Het zijn bestaande nummers, waaronder ook de instrumentaaltjes 'Peterselie,' 'Rozemarijn,' 'Salie' en 'Tijm.' Welke nummers dat zijn, moeten de mensen zelf maar luisteren," lacht Jan Wilm. "Ze hebben alle een betekenis, staan ergens voor." Aan de hand van de elf nummers wordt de luisteraar meegenomen in het verhaal van Arjan Erkel maar ook in de belevingswereld van Jan Wilm.
Opnames
De opnames van de cd duurden drie maanden. "Ik doe het helemaal in mijn eentje, met gitaar, mondharmonica en een beetje zingen. Dat heb ik pas voor de allereerste keer gedaan met 'Toevallig' in het Gelredome. Ik heb er toen geen moment van genoten. Ik dacht alleen maar 'hup spöllen, kloar en wegwèhn'. Het was wel heel mooi." Het solo opnemen van zijn liedjes ging om die reden niet van een leien dakje. "Ik heb nog nooit zo'n moeite gehad met het opnemen van een plaat. Er is geen feedback, zoals ik gewend was met Normaal. Steeds denk je: maar 'kan het misschien nog beter?'. Als ik een nummer klaar had, ging ik er mee naar Mike Manders in zijn studio in Borculo. Hij heeft het gemixt en is onder andere technicus van Rowwen Hèze. Als hij zei: 'goed man', dan pas nam ik dat aan."
'Knoepers trots'
Jan Wilm zit weer goed in zijn vel en is volop aan het schrijven voor zijn al langer geplande solo-album met eigen band en hij speelt op de Zwarte Cross weer mee met de Motorband. "Dit album is een tussendoortje. Ik vind het zelf hartstikke mooi en bun d'r knoepers trots op." De cd is verkrijgbaar bij Wim's Muziekkelder in Doetinchem, middels een e-mail aan jwt.shirt@gmail.com, en na de theatervoorstellingen; want de theatershow met Arjan krijgt na 34 voorstellingen een reprise die in september start.
Facebook: Jan Wilm Tolkamp