‘Als iedereen elkaar vrijheid geeft dan hoeft niemand het te nemen’

LICHTENVOORDE - Eén dag in het jaar staan we er uitgebreid bij stil, dat we in 1945 bevrijd werden van de toenmalige bezetter met in één adem daarmee inmiddels ook het doen beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. En dat in al zijn facetten. Zijn wij op een gelijke manier vrij, of ervaren mensen vrijheid op een andere manier? Jesse Beerten (24) schreef een monoloog over de vrijheidsverschillen binnen onze soort: de Homo Sapiens. Aanstaande zondag, 5 mei, draagt hij deze voor in het centrum van Lichtenvoorde, als een van de 29 onderdelen van Lichten-voor-de-vrijheid-tour. “Het is hoe ik ernaar kijk, hoe ik het voel.”

Door Henri Walterbos

Jesse is sinds drie jaar woonachtig in Nijmegen en als docent Aardrijkskunde werkzaam aan een middelbare school in Rozendaal, bij Arnhem. Veelvuldig is hij nog in Lichtenvoorde en de Achterhoek te vinden bij vrienden en familie. Jesse is er actief voor het Bloemencorso als creatief brein, vooral gericht op figuratie rondom de bloemenwagens, maar ook draaft hij veelvuldig op in toneelstukken of theaterproducties, waar zijn hart en passie liggen. Zo vertolkte Jesse ook één van de hoofdrollen in ‘Spiegelingen’, de theaterproductie ter gelegenheid van 75 jaar vrijheid, in de Hamalandhal in Lichtenvoorde, mei 2022.

Benaderd 
“Toen ik benaderd werd om aan deze dag mee te werken wilde ik dat heel graag doen, maar ik zou eerst elders in een andere productie meedoen die dag, en kon er dus niet bij zijn. Toen heb ik Anne-Marie Wassink gevraagd of ik een monoloog mocht schrijven en deze mocht opnemen, en op deze manier toch mijn steentje bij te dragen aan deze Lichten-voor-de-vrijheid-tour. Ik had vooraf al gevraagd of ik een monoloog mocht doen omdat ik dat graag een keer wilde uitproberen. Iets zelf schrijven en dan zelf ten tonele te mogen brengen.”

De try-out die Jesse op 5 mei zou hebben gaat niet door, dus kan hij er toch bij zijn. “Ik wil het daarom een keer of vier live opvoeren en de rest van de tijd vanaf video laten zien. Het duurt ongeveer 5 minuten. Ik ben heel trots op mijn monoloog, ondanks dat ik het zo’n 358 keer heb aangepast, denk ik. Zoals het er nu staat ben ik heel tevreden en ben ik op het punt gekomen wat ik er graag mee wilde bereiken. Ik vind het heel tof dat ik nu iets wat ik zelf geschreven heb, op deze manier live kan delen. Ik ben heel erg benieuwd naar reacties van mensen, wat ze ervan vinden. Heel benieuwd naar ‘wat doet mijn verhaal met jou?’ Het is als het ware een keer op andere manier naar vrijheid kijken, door mijn ogen.”

‘Vrije homo’ 
Het onderwerp van zijn eerste zelfgeschreven monoloog ligt hem na aan het hart, komt heel dichtbij. Wat heet! Het gaat over hemzelf. “Zoals ik in de monoloog ook zeg, ‘ik ben een vrije homo’, maar ik ben continue alert en voorbereid, wat eigenlijk tegenstrijdig is met wat ik roep. We leven in een vrij land, waar Godzijdank geen oorlog is, maar soms wordt het vergelijk gemaakt dat vrede gelijk staat aan vrijheid. Dat is niet zo. Mensen worden op verschillende manieren minder vrij gemaakt, vaak vanwege hun identiteit. De een wordt dan minder vrij gemaakt dan de ander, op basis van wie ze eigenlijk zijn, waar ze in geloven, waar ze vandaan komen. Dat is iets waar je niets aan kan doen. In mijn geval ook niet. Ik kan niets doen aan mijn seksuele geaardheid, maar toch word ik daar soms wel op beoordeeld. Ik merk aan mezelf, ook al ben ik best wel vrij in wat ik doe, dat je toch continue voorbereid bent, want stel je voor dat iemand anders wat gaat zeggen over jou, omdat jij bent wie je bent. Deels zit dat tussen mijn oren maar ook omdat onze samenleving soms wat moeite heeft met het accepteren dat mensen gewoon mensen zijn, iedereen mag zijn, die hij, zij of die wil zijn. Dat iemand zichzelf is betekent niet dat jij dan minder jezelf mag zijn. Als iedereen elkaar vrijheid geeft dan hoeft niemand het te nemen.”

Verschillen Achterhoek-Nijmegen 
Jesse zegt verschillen te ervaren tussen Nijmegen en Lichtenvoorde, en de Achterhoek in het algemeen, over het onderwerp gelijkwaardigheid en vrijheid. “Het is in Nijmegen allemaal wat vrijer, wat meer geaccepteerd. Er wordt hier op een andere manier naar gekeken, denk ik. Ik denk dat Nijmegen wat meer heterogener is, om het zo maar even te noemen. Er wonen wat meer verschillende groepen mensen hier, waardoor het allemaal wat opener is. In de Achterhoek is het wat meer gesloten, omdat de groep wat homogener is. Dan kom je ook minder snel in aanraking met nieuwe dingen. Nieuwe dingen kunnen dan ineens heel spannend zijn.”

‘Soms wordt
het vergelijk
gemaakt dat
vrede gelijk
staat aan
vrijheid, maar
dat is niet zo’

Opluchting
Dat je niet altijd een vrije homo kan zijn weet Jesse. “Mijn coming out was voor mij dat ik eindelijk de moed had om te zijn wie ik wil zijn. Hoe ik beweeg, wie ik zoen, wat ik draag. We zijn zo met hokjes bezig dat je eerst ergens voor uit moet komen om andere mensen maar gerust te stellen, te pleasen. Ik ben heel blij dat iedereen zo positief reageerde, maar ergens was de hele coming out niet nodig. Ik voelde een druk om er maar voor uit te komen dat ik gay ben. Terwijl het gaat om zoveel meer dan dat. Het gaat erom dat je durft te zeggen: ‘hallo ik besta, ik ben blij met mijzelf, ik ben een vrije homo,’ en daar gaat mijn monoloog over. Als maar lang genoeg in het nieuws of in je omgeving ‘homo zijn’ negatief wordt gemaakt, er grappen over worden gemaakt, dat het woord homo als scheldwoord wordt gebruikt, en je weet dat je daar zelf mee rondloopt, dat je zelf heel langzaam ook begint te merken dat je seksuele voorkeur daar ligt, merk je op een gegeven moment dat als je maar in je hokje blijft, omdat je weet daar waar je dan inzit, dat niemand aan mij kan komen. Dan hoef ik niet onbewust te antwoorden, continue alert te zijn dat iemand mij iets gaat aandoen omdat ik dat ben. Uiteindelijk ga je er mee leren leven, maar ik heb nog steeds, als ik bijvoorbeeld in de kroeg ben of op een feest sta, je onbewust heel erg bezig bent met mensen om je heen. Zeker met groepen mannen, die soms nog wat conservatiever daarin zijn. In mijn monoloog ben ik daar heel erg op in gegaan, zeg ik ‘maar wij zijn toch allemaal homo sapiens, zijn allemaal mensen, maar waarom creëren we dan hokjes, waarom snoeren we elkaar de mond, waarom doen we dat?’ Dat is oprecht een vraag die ik stel, want ik begrijp het ook niet dat mensen dit doen.”

Mooie manier 
“Daarnaast vind ik het ook een mooie manier om het verhaal te delen, van oké, zo kijk ik ernaar. Als iemand erdoor geraakt wordt, of diegene wordt er juist ongemakkelijk van, dat is precies wat ik er wil mee bereiken. Ik vind het heel belangrijk dat we stilstaan bij het feit dat we vrij zijn, maar ik denk ook dat het belangrijk is om eens een keer te kijken naar ‘hoe vrij is vrij, en is vrij voor elke homo, ieder mens, hetzelfde, en kan het ook zijn dat wij zelf bijdragen aan het feit dat sommige homo’s minder vrij zijn dan wij?”

Jesse spreekt niemand of bepaalde groepen persoonlijk direct aan. “Mijn monoloog is erop gericht dat ik niemand direct aanval, want dat wil ik niet. Ik wil alleen maar mijn punt duidelijk maken. Ik maak in mijn monoloog de vergelijking met onze soort, de homo sapiens, en de dierentuin. De homo, oftewel de mens, die het meest vrij is, is toch wel de witte hetero. Die wordt het minst beperkt in zijn doen en laten. Dat is vaak de groep die het meest conservatief reageert op mensen die geen witte hetero zijn.”

Heel tof
Jesse liet zijn verhaal lezen en kreeg reacties. “Ik heb het bekenden van mij, theatermensen, omdat zij er ook theatraal naar kijken, laten lezen. Ze vonden het heel tof. Ook mijn huisgenoten heb ik het laten lezen. Zij zijn er vervolgens weer over na gaan denken. Dat vond ik ook heel tof.”

Jesse voert zijn monoloog op in een pand in de Rapenburgsestaat te Lichtenvoorde, tegenover Hans Anders.