A.L. Snijders | Vrijdenker

za 28 nov 2020, 10:00 Column

Op het gazon onder een boom zat de vrijdenker, een grote oude man. Naast hem zat een kleine jonge man. Vader en zoon, dacht ik, want ik zoek verbanden. Ik stelde me voor, ik gaf ze een hand, ik knikte. Later kwamen de anderen. Het bleek een gezelschap te zijn waar niemand de ander kende, iedereen was alleen. De vader en de zoon waren ook alleen, ik had hun familieband intuïtief verzonnen. Het vreemde gezelschap stond stijf van de beleefdheid, iedereen praatte zacht, met kleine mond en verstarde glimlach.

De vrijdenker was een uitzondering, Toen het woord geloof viel, barstte hij los alsof hij iedereen kende en -belangrijker- alsof iedereen hem kende. Hij had de pest aan ieder geloof, vooral aan het christendom, want daar had hij echt onder geleden. Maar toen hij de vaart erin had, waren ook de islamieten en de joden erbij. Later, toen we een beetje aan elkaar gewend waren, vroeg ik hem waarom hij zo tekeer ging. ‘Omdat ik een vrijdenker ben’, zei hij. Ik zei dat ik het vreemd vond dat een vrijdenker altijd een atheïst is. Mij leek het logischer dat een vrijdenker iemand is die zich al denkend vrij maakt uit een verstarde situatie. Iemand bijvoorbeeld die is opgevoed in een liberaal, sceptisch, op de wetenschap gericht milieu, maar in zijn zoektocht naar een diepere betekenis bij God is terechtgekomen, en zich heeft bekeerd. Een zelfstandige, vrije beslissing, de daad van een vrijdenker.

De officiële vrijdenker keek me verbluft aan. Hij zei: ‘Een vrijdenker baseert zich uitsluitend op rede, wetenschap en logica.’ Ik zei dat het me beter leek terug te keren naar een betekenis die dicht bij het woord ligt, vrij denken, los van welk systeem dan ook. De woorden atheïst en christen zijn duidelijke woorden, het woord vrijdenker niet.

Toen veranderde de vrijdenker in Humpty Dumpty. Hij zei op minachtende toon: ‘Als ik een woord gebruik, dan betekent het niets anders dan ik bedoel. Niet meer en niet minder.’ ‘Het is de vraag of je woorden zoveel betekenissen tegelijk kunt geven’, zei Alice. ‘Het is de vraag’, zei Humpty Dumpty, ‘wie de baas is. Dat is alles.’